Η αποδοχή δεν είναι χατίρι προς τη διαφορετικότητα αλλά ένα δώρο προς τον εαυτό μας

Στην ιστοσελίδα autismspeaks.org, δημοσιεύτηκε πρόσφατα ως είδηση ότι ένα ζευγάρι στη Νέα Υόρκη καταχώρησε αγωγή εναντίον νηπιαγωγείου που δεν αποδέχθηκε το τρίχρονο παιδάκι τους για φοίτηση, επειδή είχε λάβει διάγνωση αυτισμού.  Η μητέρα θεώρησε ότι η απόρριψη (γιατί για απόρριψη πρόκειται) αποτελεί διάκριση που δεν μπορεί να παραμείνει ατιμώρητη.  Περαιτέρω, η διάκριση αυτή βασίστηκε σε μια απλή διάγνωση αυτισμού, και όχι στα σημεία, αφού οι υπεύθυνοι του σχολείου δεν είχαν καν γνωρίσει το παιδί.

Η θέση των εκπαιδευτικών ήταν ότι το σχολείο ‘δεν θα ταίριαζε στο παιδί της, θα ήταν πολύ αυστηρό για αυτόν’.

Το έναυσμα για να πω τη δική μου ιστορία, και να συγκρίνω ταυτόχρονα και τις αντίστοιχες συμπεριφορές των ιδιωτικών σχολείων στην Κύπρο, ήταν ακριβώς η πιο πάνω θέση των υπευθύνων του σχολείου στην Tribeca.  «Το σχολείο δεν είναι κατάλληλο για το παιδί σας».  Δεν θα τολμήσουν ποτέ να πουν στο γονιό, «Δεν θέλουμε το παιδί σας/ θα δυσκολευτούμε να το χειριστούμε / δεν το έχουμε ανάγκη, αφού έχουμε πολλά άλλα κανονικά παιδιά που πληρώνουν / έχουμε μάθει στα εύκολα».  Απορρίπτουν το παιδί, και η ειρωνεία είναι ότι σε μια ολοφάνερη προσπάθεια απενοχοποίησης τους, ισχυρίζονται ότι φταίει το ίδιο το σχολείο γιατί «δεν ταιριάζει» στο παιδί, αποφεύγοντας με ειλικρίνεια να πουν στο γονιό κατάμουτρα «το σακατεμένο παιδί σου δεν κάνει για το σχολείο μας».

Δεν γνωρίζω τι προβλέπει ο νόμος «Αmericans with Disabilities Act»  στο οποίο οι γονείς από τη Νέα Υόρκη βασίζουν την υπόθεση τους.  Γνωρίζω ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει καμία βάση για αγωγή όταν ιδιωτικό σχολείο απορρίπτει την εισδοχή για οποιοδήποτε λόγο.

Γνωρίζω επίσης από πρώτο χέρι την απόρριψη λόγω της διάγνωσης αυτισμού.  Έχουν περάσει χρόνια από τότε και μπορώ να πω πλέον με σιγουριά ότι η  δημόσια εκπαίδευση επιτελεί τεράστιο έργο για τα παιδιά για αυτισμό.  Ίσως η δημόσια εκπαίδευση να κάνει καλύτερη δουλειά και ίσως να είναι ευεργετικό για ένα παιδί για αυτισμό να φοιτήσει σε δημόσιο αντί ιδιωτικό σχολείο. (Ποτέ δεν θα μάθουμε!). Όσο εξαιρετική και να είναι η στήριξη, όσο ψηλού επιπέδου και να είναι η μόρφωση στο δημόσιο, δεν εξιλεώνονται αυτόματα οι πρακτικές διάκρισης των ιδιωτικών σχολείων.

Γι αυτό αποφάσισα να περιγράψω τα τρία διαφορετικά είδη απόρριψης από τρία διαφορετικά ιδιωτικά δημοτικά σχολεία στην Κύπρο.

Το πρώτο ήταν παρόμοιο με το περιστατικό στην Αμερική.  Απόρριψη λόγω διάγνωσης αυτισμού, χωρίς το παιδί να το έχει δει κανείς από το σχολείο.  Με ένα πρόστυχο κερασάκι.  Η απόρριψη ήρθε με ηλεκτρονικό μήνυμα τρεις μέρες πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς, παρόλο που η αίτηση είχε γίνει δύο μήνες προηγουμένως.  «Δυστυχώς έχουν γεμίσει οι θέσεις για την προδημοτική τάξη».  Θα εκτιμούσα ένα μήνυμα που έλεγε «Περιμέναμε μέχρι την τελευταία στιγμή για να δούμε αν δεν θα μπορούσαμε να γεμίσουμε την τάξη με κανονικά μωρά».  Αυτό ήταν το «Σχολείο 1».

Το δεύτερο ήταν διαφορετικό.  Το παιδί κλήθηκε σε συνέντευξη.  Προηγουμένως είχαν κατατεθεί όλα τα πιστοποιητικά ειδικών που ανέφεραν, μεταξύ άλλων, ότι το παιδί είχε διαγνωστεί με ψηλής λειτουργικότητας αυτισμό, και είχε κάποια καθυστέρηση στην ομιλία.  Ένα παιδί που έχει καθυστέρηση στο λόγο έπρεπε να υποβληθεί σε προφορική συνέντευξη, και στο σχολείο αυτό μέτρησε μόνο μία πεντάλεπτη συνέντευξη οκτώ μήνες πριν την ημερομηνία φοίτησης,  με ένα παιδί που είναι πίσω στο λόγο!  «Δεν είναι το κατάλληλο σχολείο για το παιδί σας, δεν θα μπορέσουμε να τον βοηθήσουμε όπως πρέπει».  Εγώ η αφελής «Νιώθω ότι δεν θα σας δημιουργήσει πρόβλημα, ο λόγος του εξελίσσεται, και αν χρειαστεί, μπορούμε να του παρέχουμε με δικά μας έξοδα, συνοδό μαζί του στην τάξη» (έχοντας δει παιδιά να φοιτούν στο σχολείο εκείνο, συνοδευόμενα από βοηθό).  Απάντηση «Συγνώμη αλλά το σχολείο μας δεν έχει τη δυνατότητα να του προσφέρει όσα πρέπει».  Και πάλι θα προτιμούσα «κυρά μου, εδώ έχουμε διακόσιες αιτήσεις για πενήντα θέσεις, γιατί να επιλέξουμε το προβληματικό;».  Κανένα ρόλο δεν έπαιξε ότι ο αδελφός του ήδη φοιτούσε στο σχολείο εκείνο.  Στο «Σχολείο 2».

Το τελευταίο ήταν το πιο τραγελαφικό.  Εκεί, το παιδί πήγε δίχως πιστοποιητικά από ψυχολόγους, δίχως τη διάγνωση του, και το αποδέχθηκαν κατόπιν εξηντάλεπτης συνέντευξης.  Η διευθύντρια ενθουσιάστηκε μαζί του στη συνέντευξη αφού ψηλής λειτουργικότητας αυτισμός σημαίνει παιδί που διαβάζει, κάνει μαθηματικές πράξεις, λύνει σπαζοκεφαλιές.  Και έτσι φοίτησε για δυόμιση εβδομάδες στην προδημοτική, όπου, κατ ομολογίαν, δεν πρόλαβε να προσαρμοστεί σε μια τάξη με εικοσιπέντε πεντάχρονα να επιζητούν ταυτόχρονα την προσοχή της δασκάλας τους.  Θεώρησα σωστό να παρουσιάσω την τελευταία αξιολόγηση του παιδιού, στην οποία αναφέρονταν και συστάσεις για το πως θα τον βοηθούσε η δασκάλα του στην τάξη για να μην γκρινιάζει και να συνεργάζεται καλύτερα.  Στο χαρτί εκείνο του ειδικού, αναφερόταν ότι το παιδί ήταν εκείνο τον καιρό οριακά εντός του φάσματος του αυτισμού.  Κλήθηκα στο γραφείο της διευθύντριας, η οποία μου είπε «Αυτό δεν είναι σχολείο για αυτιστικά παιδιά». Δεν της απάντησα ότι δεν υπάρχουν σχολεία για αυτιστικά παιδιά, ούτε ότι ο όρος ‘αυτιστικά παιδιά’ έχει αντικατασταθεί από τον όρο ‘παιδιά με αυτισμό’, αφού ο αυτισμός είναι δυσλειτουργία, και όχι χαρακτηρισμός.  Έτσι έκλεισε ο κύκλος της φοίτησης για δεκατρείς μέρες στο «Σχολείο 3» και άνοιξε ο επόμενος, με μόνη πλέον διαθέσιμη επιλογή τη δημόσια εκπαίδευση.

Ο χειρισμός των παιδιών με αυτισμό στη δημόσια εκπαίδευση, η οργάνωση, οι διαδικασίες, η βοήθεια που παρέχεται, η ποιότητα των δασκάλων και της μόρφωσης είναι θέματα για άλλο άρθρο.

Το πρόβλημα με τον αυτισμό είναι ότι πρόκειται για ένα μεγάλο φάσμα.  Κάθε άνθρωπος με αυτισμό έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, και  ο αυτισμός μπορεί να συνοδεύεται από νοητική καθυστέρηση, διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, αισθητηριακές δυσκολίες, εκπληκτική κλίση στα  μαθηματικά ή στη μουσική ή στην τέχνη, εξαιρετικά ψηλό δείκτη νοημοσύνης και άλλα –χαρακτηριστικά που ίσως έχει και το ‘κανονικό’ παιδί, όμως αυτό θα έχει ένα απο αυτά, και σε ηπιότερη μορφή.   Και είναι πρόβλημα, γιατί τη στιγμή της διάγνωσης, δεν ξέρεις τι επιφυλάσσει στο παιδί η πορεία της εξέλιξης του.

Τα παιδιά με αυτισμό είναι όντως μια πρόκληση για τα σχολεία και για τους δασκάλους.  Πάντα πίστευα ότι οι δάσκαλοι επιλέγουν το συγκεκριμένο επάγγελμα, λόγω της αγάπης τους προς τα παιδιά, λόγω της ανάγκης τους να τα βοηθήσουν να τα μορφώσουν, να βάλουν, όχι λιθαράκι, αλλά ογκόλιθο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους.  Νόμιζα ότι αναζητούσαν εκείνη τη βαθιά ικανοποίηση της προσφοράς, προικισμένοι από χαρίσματα υπομονής, επιμονής και μεγαλοψυχίας που εμείς οι υπόλοιποι στερούμαστε.  Πίστευα κιόλας ότι τα παιδιά με προβλήματα ή ιδιαιτερότητες ή δυσχέρειες θα τα αγαπούσαν ακόμη περισσότερο, επειδή θα είχαν τη δυνατότητα να τους προσφέρουν ακόμη περισσότερα, θα μπορούσαν να κάνουν θαύματα γι αυτά.  (Έχω γνωρίσει θαυματουργούς εκπαιδευτικούς.)

Από την εμπειρία των απορρίψεων, η μεγαλύτερη απογοήτευση ήταν αυτή. Τα ιδιωτικά σχολεία στην Κύπρο είναι απλά επιχειρήσεις στελεχωμένες με άτομα που σίγουρα δεν επιτελούν λειτούργημα, όπως κάποτε ισχυρίζονται, αλλά κάνουν απλά τη ‘mainstream’ εργασία τους.  Κρίμα για αυτούς τους δασκάλους, γιατί χάνουν την ευκαιρία να δουν την εξέλιξη του αυτιστικού πεντάχρονου που μιλά σαν να είναι τριών χρονών, σε εννιάχρονο αυτιστικό παιδί που μιλά σαν ενήλικας, την αλλαγή του απο το πιο μοναχικό παιδί στην τάξη στον πιο πρόθυμο να βοηθήσει τους συμμαθητές του με τις ασκήσεις τους, την μεταμόρφωση του από παιδί που φοβάται να κοιτάξει τη δασκάλα του στα μάτια, στο παιδί που αγκαλιάζει και φιλά τη δασκάλα του σε κάθε καλημέρα και κάθε αντίο.

Η αποδοχή δεν είναι χατίρι προς τη διαφορετικότητα, αλλά στην τελική, είναι ένα δώρο - προς τον εαυτό μας.

Πηγή